Opis róży

Róża (Rosa L.) – rodzaj krzewów należących do rodziny różowatych (Rosaceae). Znanych jest ok. 140[3]–260[4] gatunków występujących na półkuli północnej. Występują w różnych formacjach leśnych i zaroślowych. Są krzewami i pnączami o kwiatach zwykle pachnących, zapylanych przez owady[5].

Są źródłem olejku różanego wykorzystywanego w przemyśle perfumeryjnym, są roślinami leczniczymi i jadalnymi (organem jadalnym są mięsiste hypancja otaczające owoce), ale przede wszystkim wykorzystywane są jako rośliny ozdobne[3].

Różami zajmuje się nauka rodologia – gałąź botaniki.

Morfologia

Pokrój

Krzewy osiągające zwykle do ok. 3 m wysokości, w przypadku gatunków pnących nawet do 30 m[5]. Pędy kolczaste, wyprostowane, łukowate, płożące lub pnące. Różne części rośliny często z gruczołkami zawierającymi olejki eteryczne, po roztarciu wydzielającymi specyficzny dla różnych gatunków zapach. Z korzeni wypuszczają mniej lub bardziej obficie odrosty (pędy przybyszowe).

Łodyga

Okryta kolcami, czasem też owłosiona, rzadko bezbronna (R. pendulina – częściowo, R. blanda i niektóre odmiany hodowlane róży dzikiejR. canina i wielokwiatowejR. multiflora). Kolce bardzo zmienne – proste, zakrzywione lub hakowate, masywne lub szczeciniasto-igiełkowate, czasem z domieszką kolców gruczołonośnych. Kształt i wielkość kolców jest zmienna nie tylko w obrębie rodzaju, ale także w obrębie poszczególnych gatunków i roślin. Przy oznaczaniu i analizie cech taksonomicznych róż przyglądać się należy szczytowym partiom silnie rosnących długopędów wydającym boczne pędy kwiatowe[7]. Młode pędy są zielone lub czerwono nabiegłe, z czasem drewnieją i pokrywają się szaro-brunatną, popękaną korą.

Liście

Skrętoległe, sezonowe, nieparzystopierzaste z 5–9 (rzadko do 19) listkami (wyjątkowo liście pojedyncze ma R. persica). Z wierzchu matowe lub połyskujące, od spodu nagie, owłosione, nierzadko także gruczołowato. Kształt listków eliptyczny, jajowaty lub okrągły, na szczycie blaszka liściowa zaokrąglona lub zaostrzona, u nasady zaokrąglona lub zbiegająca. Brzeg liścia zwykle piłkowany (pojedynczo, podwójnie lub potrójnie), z ząbkami ogruczolonymi lub bez gruczołów. Osadki liści nagie lub owłosione, często z gruczołami i kolcami. Przylistki zrośnięte z ogonkiem liściowym, często na znacznej jego długości i ogruczolone na krawędzi. Zwykle różnie wykształcone na pędach kwitnących i płonnych.

Kwiaty

Duże, pachnące, obupłciowe, promieniste, wyrastają na szypułkach różnej długości. Szypułki mogą być proste lub wygięte, gładkie, owłosione lub kolczaste. Kwiaty osadzone są pojedynczo lub zebrane w kwiatostany: wiechy, baldachogrona i podbaldachy. Korona kwiatu zwykle jest 5-płatkowa, czteropłatkowa jest u R. omeiensis i R. sericea, a u odmian hodowlanych bywa do 15 okółków płatków powstałych w wyniku przekształcenia części okółków pręcików w płatki[8]. Płatki są różnokształtne, barwy białej, różowej lub czerwonej (u odmian hodowlanych też inne barwy). W pąku płatki są zwinięte spiralnie, przez co pąki kwiatowe są charakterystycznie wydłużone. U nasady płatków znajduje się zwykle wieniec gruczołów miodnikowych. Działki kielicha zielone, całobrzegie lub trzy zewnętrzne pierzasto podzielone. Liczne słupki wraz pręcikami osadzone są we wklęsłym dnie kwiatowym zwanym hypancjum. Pręcików jest od 50 do kilkuset, zwykle barwy żółtej, rzadziej pomarańczowej, białej, czerwonej. Nitki pręcików są cienkie, w pąku skręcone lub zgięte, zakończone są pylnikami, z których każdy zawiera dwa worki z dwoma komorami pyłkowymi. Słupki są zwykle wolne, czasem zrośnięte w górnej części szyjkami. Zalążnia w każdym słupku jest siedząca lub osadzona na krótkim trzoneczku. Łożysko w zalążni jest przyścienne, osadzone w nim zalążki są odwrócone (anatropowe). Po zapłodnieniu w każdej zalążni rozwija się tylko jeden zalążek. Szyjka słupka kończy się mniej lub bardziej wypukłym znamieniem. Dno kwiatowe otaczające słupki i pręciki zmienia się w trakcie owocowania w zmięśniałą okrywę. Na szczycie beczułkowato-dzbankowatego hypancjum znajduje się zwężone ujście zwane orficjum, otoczone zgrubieniem zwanym dyskiem. Dysk może być pierścieniowaty, płaski lub stożkowaty. Przez orficjum wystają szyjki słupków, które mogą być skupione w luźne wiązki typu bukietowatego lub półkulistą, zbitą główkę. Wokół ujścia hypancjum osadzone są okółki korony i kielicha.

Owoce

Właściwymi owocami są twarde niełupki, okryte w mięśniejącym hypancjum tworzącym tzw. owoc pozorny (szupinkowy). Hypancja w miarę dojrzewania zmieniają barwę z zielonej na pomarańczową, czerwoną i ciemniejszą aż do koloru czarnego. Przybierają kształt kulisty lub elipsoidalny o długości 5–50 mm.

Źródło: Wikipedia